Op 26 november 2024 organiseerde CARE Belgium haar eerste beleidsbeïnvloedende evenement als onderdeel van de wereldwijde campagne van CARE International ‘CLIMATE CHANGE IS SEXIST’, waarmee de impact van klimaatverandering op reeds bestaande genderongelijkheden werd belicht.
Het evenement, gemodereerd door journaliste Solène Ducretot, vond plaats in de culturele instelling Cinéma Flagey en bracht klimaatactivisten, vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld, activisten, internationale organisaties en beleidsmakers samen om de kruising tussen gender en klimaatactie te bespreken.
De panelleden (Marie Leroy, klimaatexpert bij CARE France, Dr. María Martín de Almagro, onderzoeksprofessor aan de Universiteit Gent, en Sophie Rohonyi, voorzitter van een politieke partij en van de Raad van Franstalige Vrouwen) bespraken de onevenredige impact van klimaatverandering op vrouwen, vooral in het mondiale Zuiden, en het belang van hun inclusie in klimaatacties en -initiatieven om effectievere, rechtvaardigere en duurzamere oplossingen te bieden.
Het evenement sloot af met de filmvertoning van Amazonia: The Heart of Mother Earth, gecoproduceerd door Gert-Peter Bruch en Prinses Esmeralda van België, erevoorzitter van CARE Belgium.
Hoe beïnvloedt klimaatverandering vrouwen en meisjes?
Het evenement benadrukte de dringende noodzaak om de kruising tussen klimaatverandering en genderongelijkheid aan te pakken.
Klimaatverandering versterkt bestaande genderongelijkheden, en vrouwen, vooral in kwetsbare gemeenschappen, ondervinden vaak de zwaarste gevolgen. Droogtes, overstromingen, orkanen en stijgende temperaturen treffen vrouwen in het bijzonder; zij zijn de eersten die zonder voedsel zitten bij droogte of hongersnood en leggen dagelijks kilometers af om water te halen en voor hun gezinnen te zorgen. Tijdens periodes van instabiliteit door klimaatverandering is er een duidelijke toename van gendergerelateerd geweld. Bijvoorbeeld, tijdens crises worden meisjes vaak blootgesteld aan gedwongen huwelijken.
Een belangrijk aspect van de kwetsbaarheid van vrouwen is hun beperkte toegang tot en controle over hulpbronnen zoals water, land en krediet. Deze kwetsbaarheid is vooral uitgesproken in landelijke gebieden, waar vrouwen vaak afhankelijk zijn van zelfvoorzienende landbouw voor het overleven van hun gezinnen. Tot slot vormen vrouwen de overgrote meerderheid van de slachtoffers van klimaatgerelateerde rampen, omdat zij vaak niet kunnen zwemmen, voor kinderen en ouderen moeten zorgen en/of geen informatie hebben ontvangen over waarschuwingsdrempels en evacuatieplannen.
De panelleden legden met succes uit dat er behoefte is aan een meer inclusieve benadering van klimaatactie—een die luistert naar en de stemmen van vrouwen integreert, zodat klimaatacties zowel duurzaam als inclusief voor de hele samenleving zijn.
Hoe kunnen vrouwen en meisjes actoren van verandering worden?
Hoewel vrouwen tot de zwaarst getroffen groepen door klimaatverandering behoren, is het cruciaal om hun kracht als veranderingsagenten te erkennen. In plaats van hen alleen als slachtoffers te zien, werd tijdens het evenement de nadruk gelegd op de rol van vrouwen als leiders, besluitvormers en actieve deelnemers aan klimaatacties.
Onze teams bij CARE merken wereldwijd op dat vrouwen vaak de eerste bewakers van natuurlijke hulpbronnen zijn, kennis delen en doorgeven aan hun gemeenschappen en families. Ze bedenken en implementeren vaak innovatieve, effectieve en goedkope oplossingen. Toch worden zij geconfronteerd met talrijke obstakels die hen verhinderen dit potentieel volledig te benutten: lagere opleidingsniveaus, gebrek aan toegang tot informatie over klimaatverandering, uitsluiting van spaar- en kredietsysteem voor vrouwelijke ondernemers, enzovoort.
Marie Leroy benadrukte het belang van het versterken van de vaardigheden van vrouwen en gemarginaliseerde groepen door middel van zowel technische trainingen (zoals klimaatresistente landbouwpraktijken) als zelfvertrouwenversterkende initiatieven (zoals leiderschap en onderhandelingsvaardigheden). Het project She Grows the Future, heeft bijvoorbeeld agro-ecologiescholen opgericht in Ecuador, Madagaskar, Vietnam en India, waar trainingen worden gegeven over klimaatverandering, genderspecifieke kwetsbaarheden en duurzame landbouwpraktijken. Dit heeft meer dan 5.000 vrouwelijke boeren versterkt.
Waarom zouden vrouwen in het bijzonder worden opgenomen in het besluitvormingsproces?
Vrouwen vormen de helft van de wereldbevolking. We moeten gendergelijkwaardige en inclusieve klimaatinitiatieven waarborgen om ervoor te zorgen dat iedereen die door klimaatverandering wordt getroffen, een stem heeft in het vormgeven van oplossingen. Het is essentieel om vrouwen niet alleen te betrekken, maar ook hun betekenisvolle en gelijkwaardige participatie in het gehele proces van klimaatactie te waarborgen, van ontwerp tot uitvoering en evaluatie.
Dr. María Martín de Almagro benadrukte dat vrouwen historisch gezien aan de leiding hebben gestaan van veel milieubewegingen, waarbij ze vaak sociaal en ecologisch welzijn boven economische groei hebben gesteld. Hun leiderschap heeft bijgedragen aan meer holistische en duurzame oplossingen voor milieuproblemen. Vrouwen excelleren vaak in basisorganisaties, waar ze lokale inspanningen leiden om klimaatverandering aan te pakken, zoals gemeenschapsnetwerken die microkrediet en landbouwtraining aanbieden.
Vrouwelijke boeren hebben bijvoorbeeld belangrijke kennis en strategieën ontwikkeld om om te gaan met en zich aan te passen aan klimaatverandering, zoals het gebruik van droogtebestendige zaden, het toepassen van duurzame landbouwpraktijken en het leiden van gemeenschapsgebaseerde inspanningen in herbebossing. Inheemse vrouwen brengen in het bijzonder van onschatbare waarde traditionele kennis met zich mee, die heeft geholpen biodiversiteit te behouden en natuurlijke hulpbronnen in harmonie met de natuur te beheren.
Helaas blijven vrouwen sterk ondervertegenwoordigd in klimaatonderhandelingsorganen, zowel op lokaal als internationaal niveau. Bijvoorbeeld, tijdens COP29 in Bakoe waren van de 78 vertegenwoordigde staatshoofden slechts 8 vrouwen—iets meer dan 10%. Deze genderongelijkheid strekt zich uit voorbij mondiale toppen: in 2022 bezetten vrouwen slechts 26% van de parlementszetels wereldwijd. Hoewel er vooruitgang wordt geboekt, verloopt deze traag en niet snel genoeg om te voldoen aan de eisen van klimaatrechtvaardigheid.
Dit probleem beperkt zich niet tot internationale klimaatconferenties. Zoals Sophie Rohonyi opmerkte, is slechts 11% van de Belgische ambassadeurs vrouw. Zelfs in landen met enige gendervertegenwoordiging blijft het leiderschap van vrouwen in klimaatdiplomatie en besluitvorming beperkt. De situatie wijst op een breder probleem: hoewel vrouwen soms worden opgenomen in besluitvormingsprocessen, worden ze niet gelijk vertegenwoordigd of empowered om leiding te geven.
De voorstellen en bijdragen van vrouwen worden vaak genegeerd of afgewezen door genderbias, wat hun vermogen ondermijnt om beslissingen te beïnvloeden, zoals CARE’s nieuwe rapport “Beyond a Seat at the Table: Pathways for gender-equitable participation in climate adaptation decision-making”. opmerkt. Ware inclusie vereist meer dan alleen vrouwen aan tafel; het vereist dat ze een gelijke stem en invloed krijgen bij het vormgeven van klimaatbeleid en acties.
We moeten echter waakzaam zijn voor het tweesnijdend zwaard van vrouwen meer verantwoordelijkheden geven zonder hen de middelen (materieel, tijd, sociaal kapitaal) te bieden om de taken uit te voeren. Zo zijn er bijvoorbeeld programma’s opgezet waarin vrouwen werden opgeleid tot conflictbemiddelaars in hun gemeenschappen, in contexten waar ze niet over de benodigde middelen beschikten.
Wat is de rol van belangenbehartiging?
Dr. María Martín de Almagro benadrukte de cruciale noodzaak van belangenbehartigingsinspanningen om ambitieuze klimaatacties te stimuleren. We moeten er ook voor zorgen dat klimaatfinanciering terechtkomt bij degenen die het meest door klimaatverandering worden getroffen, met name organisaties die door vrouwen worden geleid. Hoewel veel lokale vrouwenorganisaties actief strijden tegen klimaatverandering, gaat minder dan 1% van de internationale klimaatfinanciering naar door vrouwen geleide initiatieven.CARE pleit voor gender-transformatieve klimaatbeleid, doet onderzoek en zet zich in voor klimaatfinanciering die genderongelijkheid aanpakt.
We moeten discriminerende gendernormen bestrijden door middel van gemeenschapsbetrokkenheid, onder meer door mannen en jongens te betrekken bij genderdialogen. Maatschappelijke houdingen moeten veranderen ten opzichte van de rol van vrouwen in zowel klimaatactie als besluitvormingsprocessen.
Bronnen:
CARE (2024) Beyond a Seat at the Table: Pathways for gender-equitable participation in climate adaptation decision-making https://www.carefrance.org/wp-content/uploads/2024/09/CARE-SEI-Gender-Climate-Report.pdf
CARE’s Climate Change is Sexist Campaign: https://www.care.org/news-and-stories/six-ways-climate-change-is-sexist-and-what-you-can-do-to-fight-it/
She Grows the Future project: https://www.carefrance.org/projets/agriculture-changement-climatique-aide